Ο Θρυλικός Γυναικωνίτης
Η Ελληνίδα του μύθου δεν είναι κλειδωμένη στον γυναικωνίτη της, άλλο τόσο δεν είναι ή γυναίκα στήν καθημερινή της ζωή, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Ώς έκ τούτου ορισμένα αποσπάσματα από αρχαίες πηγές πού χρησιμοποιούνται μετά βδελυγμίας, για να υποστηρίξουν τήν υποβάθμιση των γυναικών, όπως ή προσταγή τού Τηλεμάχου προς την μητέρα του να πάει στα διαμερίσματα της καί ή έκκληση του Περικλέους στόν Επιτάφιο του, ώστε οι χήρες τών νεκρών τού Πελοποννησιακού Πολέμου νά « ακούγονται » όσο γίνεται πιό λίγο, μοιάζουν περισσότερο με κραυγές απελπισίας τής « ανδροκρατούμενης » κοινωνίας. Έν πάση περιπτώσει ο Περικλής είναι ο τελευταίος που μπορεί να εκφράσει μιά τέτοια προσδοκία, γιατί πρέπει να ξεκινήσει πρώτα απο το σπίτι του, αφού ή Ασπασία και φήμη έχει καί άποψη. Οσάκις γίνεται λόγος για τον γυναικωνίτη, ανατριχιάζει κάθε προοδευτική κόρη καί εξαπολύει μύδρους εναντίον των αρχαίων Ελλήνων που καθιέρωσαν ένα τέτοιο μυσαρό ενδιαίτημα πρός απομόνωσιν τών αμόρφωτων γυναικών τους.
Κάτ'αρχήν, για την διαμόρφωση τής καθεστηκυίας απόψεως περί του « γυναικωνίτου », μεγάλη ευθύνη φέρουν οί αρχαιολόγοι πού « ερμηνεύουν » την διαίρεση τών δωματίων, σε μεγάλα ώς επί το πλείστον σπίτια, ώς χώρους απομονόσεως τών γυναικών. Κατόπιν γενικεύοντας συμπεραίνουν πως ούτε λίγο ούτε πολύ, ό Ελληνικός γυναικωνίτης ήταν ένα είδος ανατολίτικου χαρεμιού. Τα « συμπεράσματα » αυτά λαμβάνονται ώς σοβαρά επιχειρήματα από άτομα εχθρικά πρός την Ελληνική Σκέψη καί τον Πολιτισμό μας, που κατά κακή μας τύχη καταλαμβάνουν πανεπιστημιακές έδρες.
Ο ακρογωνιαίος λίθος τής θεωρίας τού γυναικωνίτη είναι ένα χωριό τού Κορνηλίου Νέποτα όπου συγκρίνεται ό Ελληνικός με τον Ρωμαϊκό τρόπο ζωής. Μεταξύ άλλων ό Κορνήλιος Νέπως αναφέρει: « Ότι σε αντίθεση με την ελευθερία κινήσεως που έχει ή Ρωμαία, ή Ελληνίδα σύζυγος, περνά όλη της την ώρα σ'ένα απόμερο τμήμα του σπιτιού που λέγεται γυναικωνίτης, όπου δεν μπαίνει ποτέ άνδρας, εκτός άν είναι πολύ στενός συγγενής »|. { Προοίμιον, 7 }
Το παραπάνω χωρίο επιδέχεται σειρά ενστάσεων.
1ον } Αποτελεί γενίκευση αφού ότι ίσχυε γιά ορισμένες από τις Αθηναίες συζύγους δέν ήταν υποχρεωτικό να ισχυεί για τις Μιλήσιες ή τις Συβαρίτισσες, ας μην μας διαφεύγει πως τα σύνορα τού Ελληνικού κόσμου είναι δύσκολο να προσδιοριστούν. Για παράδειγμα, κατά τήν κλασσική εποχή υπήρχαν συνολικά 700 Ελληνικές πόλεις - κράτη.
~ \-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/ ~
2ον } Το σχόλιο του προφανώς αφορά ορισμένες απο τις αστές, διότι την ζωή της αγρότισσας, τής εργάτριας καί της μικροπωλήτριας, τήν διέπουν άλλοι κανόνες.
~ \-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/ ~
3ον} Διόλου ασήμαντο, ό Κορνήλιος Νέπως αποτελεί ευχάριστη πηγή αναδιφήσεως για κάθε ανθέλληνα, αφού εκεί θα βρεί δεκάδες σχόλεια κανείς περί ομοφυλοφιλίας τών Ελλήνων καί άλλων συναφών ζητημάτων.
~ \-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/\-/ ~
Τα επιχειρήματα όσων υποστηρίζουν τον εγκλεισμό τών γυναικών κατά την κλασσική εποχή, τουλάχιστον τών " Καλών " οικογενειών, στηρίζονται πάντοτε στα ίδια λιγοστά χωρία, κυρίως δικανικών λόγων ενώπιον τού δικαστηρίου, που σκοπό είχαν να συγκινήσουν το δικαστήριο καί όχι να περιγράψουν τήν αλήθεια. Στό προ-Ομηρικό οίκημα, που έμοιαζε πολύ με την μεταγενέστερη κατοικία των φτωχών αγροτών, δεν γίνεται καμμιά διάκριση ανάμεσα στόν ανδρωνίτη καί τον γυναικωνίτη. Είναι αλήθεια πως ορισμένα από τα Ελληνικά σπίτια είχαν γυναικωνίτες που δεν ήταν τίποτε άλλο από τα υπνοδωμάτια τής οικοδέσποινας, τών ανύπαντρων γυναικών καί των μικρών παιδιών, όπως ακριβώς συμβαίνει καί σήμερα στά αστικά σπίτια. Σε κάθε σπίτι είναι απαραίτητος ένας γυναικωνίτης, δεδομένης τής ιδιαιτερότητος τής γυναικείας φύσεως: Εγκυμοσύνη, λοχεία, αλλά και των γυναικείων ασχολιών που δεν είναι ούτε λίγες, ούτε ευκαταφρόνητες. Ο γυναικωνίτης καταλάμβανε τούς πίσω χώρους τού σπιτιού, εκεί όπου βρίσκονταν οί αποθήκες, τό πλυσταριό, το μαγειρείο, χώροι στούς οποίους οί γυναίκες ακόμη και στο πρόσφατο παρελθόν είχαν πολύ δουλειά να κάνουν καί έστω και ένας άνδρας θα αποτελούσε γι'αυτές εμπόδιο.
Την άνεση ενός γυναικωνίτη τήν διέθετε ένα μεγάλο καί πλούσιο σπίτι. Ή Αθήνα όμως δεν κατοικείτο μόνο από πλουσίους. Τα περισσότερα σπίτια τής πολής ήταν μικρά, στενόχωρα καί χτισμένα το ένα δίπλα στο άλλο. Συχνά μοιράζονταν τον ίδιο πλινθόκτιστο τοίχο, ώστε κάποιος μπορούσε άνετα να παρακολουθήσει όσα γινόταν ή λέγονταν στο σπίτι του γείτονα του. Υπήρχε καί ειδική κατηγορία κλεπτών, οί « τοιχορύχοι », για τους οποίους δεν αποτελούσαν εμπόδιο τά ευτελή υλικά μέ τα οποία ήταν κτισμένοι οί Αθηναϊκοί τοίχοι. Οί κλέφτες αυτοί δρούσαν ανενόχλητοι κατά τις ημέρες τών θρησκευτικών εορτών όταν όλοι απουσίαζαν.
Η ίδια κατάσταση { Μικρά καί ευτελή σπίτια } επικρατούσε καί στην ύπαιθρο. Είναι παράξενο, αλλά άν μπορούσαμε να τις ρωτήσουμε, θα ήταν πολλές οί γυναίκες τής αρχαίας Αθήνας που θα επιθυμούσαν τήν ηρεμία καί την ξεκούραση ενός γυναικωνίτη. Ο΄περισσότερες απ'αυτές ήταν υποχρεωμένες να εργάζονται έξω από το σπίτι τους για την επιβίωση τους.Άν οι πλούσιοι αστοί είχαν την πολυτέλεια να διαθέτουν για τις συζύγους ή τις κόρες τους ιδιαίτερα διαμερίσματα, οι φτωχοί δεν μπορούσαν έκ τών πραγμάτων να το κάνουν. Οί σύζυγοί τους ήταν υποχρεωμένες να δουλεύουν όπως και οί ίδιοι στους αγρούς ή στην πόλη, όπου ήταν εκτεθειμένες στα ανδρικά βλέμματα. Παρα τις έπίπονες προσπάθειες που καταβάλλοuν πολλοί πανεπιστημιακοί, τόσο στην Έλλάδα όσο και στο έξωτερικό, για να μας πείσουν πως στους δρόμους των Έλληνικών πόλεων δεν κυκλοφορούσαν γυναίκες, τα κείμενα έρχονται αρωγοί για την διάψευσή τους.
Στην 'Ιλιάδα { Υ 252 κ.ε. } για παράδειγμα, έμφανίζονται γuναίκες του λαού να καυγαδίζουν στους δρόμους κι αυτή είναι μία εικόνα γνωστή μέχρι τις μέρες μας.
'Ο Άριστοφάνης και οί άλλοι ποιητές παροuσιάζουν δεκάδες σκηνές απο τη ζωή των γυναικών και ή γυναικεία έλεuθεροστομία δεν ξαφνιάζει , κανεναν.
Ο Περίανδρος, ο τύραννος τής Κορίνθου, πρωτοείδε την Μέλισσα, την σύζυγο του, όταν εκείνη μοίραζε κρασί στούς εργάτες του πατέρα της, τήν ερωτεύτηκε κεραυνοβόλα καί την νυμφεύθηκε με την συναίνεση της. Οι γυναίκες έφθαναν στήν αγορά για να πουλήσουν τα εμπορεύματα τους, εκείνα που έφτιαχναν μόνες τους, όπως ψωμιά ή καλλιεργούσαν, όπως λαχανικά.
Ο Αριστοφάνης πού τίς κομωδίες του δεν φείδεται σχολίων για τον Ευριπίδη, τον αποκαλεί γιό τής « λαχανοπωλήτριας » { Θεσμοφοριάζουσαι 387 }.
Οι γυναίκες των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων είναι μικροεμπόρισες { την δραστηριότητα αυτή δεν την ασκούν σχεδόν ποτέ άνδρες } που πωλούν λαχανικά, φρούτα, αυγά, λουλούδια, κρασί, μέλι, ψάρια, σουσάμι, λιβάνι, ψωμί, γλυκίσματα καί άλλα, πάρ'όλο που ο νόμος έλεγε πως δεν έχουν δικαίωμα να κάνουν αγοραπωλησίες αξίας μεγαλύτερης από ένα μέδιμνο. Παρεπιπτόντως, υπάρχουν εταίρες οι οποίες διαθέτουν τεράστιες ακίνητες περιουσίες. Τα κείμενα μιλούν επίσης για γυναίκες που διατηρούν ταβέρνες, νοικιάζουν δωμάτια σε ξένους στα πανδοχεία τους ή εργάζονται σε ανθοπωλεία πλέκοντας στεφάνια για τις γιορτές και τα συμπόσια.
Ένα καλά αμειβόμενο καί καθαρά γυναικείο επάγγελμα ήταν αυτό τής τροφού. Στον Ομηρικό Ύμνο στή Δήμητρα { 172-3 } η Μετάνειρα, σύζυγος του Κελεού, βασιλιά τής Ελευσίνος δέχεται τη θεά Δήμητρα στό παλάτι της καί προθυμοποιείται να την προσλάβει ώς τροφό για τον μικρό της γιό « με απεριόριστο μισθό » { έπ απείρονι μισθώ }.
Υπάρχουν γυναίκες που δουλεύουν ώς εργάτριες, όπως εκείνη που παρέχει στον Όμηρο μία απο τις δεκάδες απαράμιλλες παρομοιώσεις του: « ... όπως ισοζυγισμένα βαστάει τή ζυγαριά, γυναίκα πού γνέθει με πληρωμή { χερνήτις }, που το ζύγι καί το μαλλί κρατώντας καί προσπαθώντας ίσια να τα φέρει σωστά κι από τις δυό μεριές, ζυγίζει γιά να κερδίσει φτωχική για τα παιδιά της πληρωμή »| { Ιλιάς Μ 433-435 }.
Στίς πηγές δεν αναφέρονται μαιευτήρες. Έτσι οι μαίες φαίνεται ότι ασκούσαν και χρέη γιατρού σε διάφορες ασθένειες, ενώ την περιποίηση των αρρώστων εντός του οίκου αναλαμβάνει ή οικοδέσποινα { Ξενοφών, Οικονομικός VII 37 }. Οι γυναίκες κατέχουν εξαιρετικές γνώσεις σχετικά με τις θεραπευτικές ιδιότητες τών βοτάνων, μεταδίδοντας την πείρα τους ή μία στην άλλη. Οι άνδρες είναι κυρίως χειρουργοί. Όσοι απ'αυτούς διαθέτουν γνώσεις στην βοτανολογία τις έχουν διδαχθεί από γυναίκες όπως ή Αγαμήδη, « Που ήξερε όλα τα βότανα, όσα τρέφει η γή ή πλατειά »| { Ιλιάς Λ 740 }
Η ωραία Ελένη είναι πεπειραμένη στη χρήση φαρμάκων ακόμη καί ψυχοφαρμάκων όπως και τις δοσολογίες καί τους τρόπους χρήσης τους { Οδύσσεια δ 219 }. Δεν πρόκειται γιά μαγικά φίλτρα όπως εκείνα τής Κίρκης, αλλά για κανονικά φάρμακα. Για παράδειγμα, στο κρασί των καλεσμένων του Μενελάου ρίχνει αντικαταθλιπτικό { δ 227 }. Το μεγαλύτερο μέρος τής Ελληνικής Γραμματείας έχει καταστραφεί. Άν την είχαμε στην διάθεση μας θα γνωρίζαμε περισσότερους τομείς στους οποίους ανέπτυξαν οι γυναίκες τις επιδεξιότητες τους, όπως είναι οι καταδύσεις που αποτελούσαν απασχόληση των ανύπαντων γυναικών { για τις παντρεμένες ήταν πολυτέλεια } σύμφωνα με την μαρτυρία τού Παυσανία { Χ19, 1-2 }.
Ο ίδιος όπως και ό Αθήναιος { 7, 296 Ε } αναφέρουν την Ύδνα, που διδάχθηκε να κάνει καταδύσεις από τον πατέρα της Σκύλλι απο την Σκιώνη της Χαλκιδικής. Οι δυό τους, όταν κοντά στο όρος Πήλιο, το ναυτικό του Ξέρξη έπεσε σε βαριά κακοκαιρία, συμπλήρωσαν την καταστροφή του στόλου, αφαιρώντας τις άγκυρες καί κάθε άλλη ασφάλεια απο τις Περσικές τριήρεις. Η γυναίκα παρέμεινε για αιώνες ο βασικός εργάτης τής συντηρήσεως του σπιτιού, ιδίως του αγροτικού, εκτελώντας πολλά είδη της επαγγελματικής καί εμπορικής ζωής.
Η επεξεργασία των δημητριακών μετά τον θερισμό γίνεται απο τις γυναίκες, όπως και η αρτοποιϊα, ή μαγειρική καί η διατήρηση τροφών για τον χειμώνα. Η προετοιμασία του μαλλιού: το πλύσιμο, το βάψιμο, το γνέσιμο, το κλώσιμο, ή ύφανση, ή ραπτική, ή καλαθοπλεκτική, ή συντήρηση οικιακών ζώων, ή επεξεργασία του λινού, του βάμβακος, ή κατασκευή τού σαπουνιού καί του κεριού, τών ενδυμάτων και των κλινοσκεπασμάτων ολόκληρης τής οικογένειας, αλλά και η καθαριότητα { δεν υπάρχει νερό στα σπίτια } είναι όλες τους οι εργασίες επίπονες καί χρονοβόρες. Ο οίκος αποτελεί την μικρότερη οικονομική καί πολιτική μονάδα τού Αθηναϊκού κράτους, σ'έναν κόσμο πόλεων-κρατών με οικονομία ουσιαστικά αγροτική. Η πόλη είναι μιά κοινότητα από αυτάρκεις αγρότες, οι οποίοι δεν παράγουν για την ελεύθερη αγορά, αλλά συμπληρώνουν απο αυτήν όσα είδη δε διαθέτουν οι ίδοι σε επαρκείς για τις ανάγκες τους ποσότητες. Απαραίτητες γυναικείες αρετές είναι ή οικονομία, ή συνετή διαχείριση του οίκου, ή καθαριότητα, ή λήψη μέτρων ασφάλεια κατά της κλοπής, ή ικανότητα κατασκευής τών τροφίμων και του ρουχισμού της οικογένειας και ή εξασφάλιση αποθεμάτων.
Επιπλέον ή οικονομική κατάσταση των περισσοτέρων Αθηναϊκών οίκων συχνά δεν ήταν ρόδινη: Δανεισμοί » πιστώσεις » υποθήκες » κατασχέσεις »- έκαναν τίς παραπάνω « αρετές » πρωταρχικής σημασίας για την ορθή διαχείριση τού οίκου.
Ο « Οικονομικός » του Ξενοφώντος είναι ένα κείμενο μοναδικό για τις πολύτιμες πληροφορίες που μας παρέχει σχετικά με την δοιήκηση του οίκου στην αρχαία Αθήνα. Ο τριαντάχρονος Ισχόμαχος, φίλος καί μαθητής τού Σωκράτους, τού διηγείται την πρώτη συζήτηση που είχε με την δεκαπεντάχρονη σύζυγο του. Δεν πρέπει να μας παραξενεύει το νεαρόν τής ηλικιας τής νεόνυμφης, αφού ή συνήθεια της εποχής την έκρινε ενδεδειγμένη γιά γάμο, ούτε ή μεγάλη διαφορά ηλικίας του ζευγαριού. Σύμφωνα με τα ειωθότα οι δύο σύζυγοι έπρεπε να έχουν τέτοια διαφορά ώστε να αντιμετωπίζουν μαζί την αδυναμία απόκτησης τέκνων.
Ο Ισχόμαχος λοιπόν, έδωσε στην σύζυγο του για ην ορθή διαχείριση του οίκου, τίς ακόλουθες συμβουλές: «...Να επιβλέπεις αυτούς που πρέπει να εργαστούν στο σπίτι, να παίρνεις όσα φέρνουν, να μοιράζεις όσα πρέπει να ξοδευτούν, να προνοείς γι'αυτά που πρέπει να εξοικονομηθούν καί να προσέχεις να μην ξοδεύεις μέσα σ'ένα μήνα όσα πρέπει να ξοδευτούν σ'ένα χρόνο. Όταν σου φέρνουν μαλλί να φροντίζεις για την κατασκευή ρούχων γι'αυτούς που τα έχουν ανάγκη και να προσέχεις να μην χαλάσει το σιτάρι για να μπορεί να τρώγεται...κι όταν κάποιος εργάτης { των οικετών } αρρωστήσει πρέπει να φροντίσεις με κάθε τρόπο να θεραπευθεί »| { Ξενοφών, Οικονομικός VII 36-37 }.
|><|<>|<>|
« Άν πάρεις κάποια υπηρέτρια ανίκανη να δουλέψει το μαλλί να της μάθεις τη δουλειά διπλασιάζοντας έτσι την αξία της κι άν πάρεις ανίκανη υπηρέτρια να την κάνεις ικανή, πιστή, θα αποκτήσει για σένα ανεκτίμητη αξία »| { Στο ίδιο VII 41 }.
|><|<>|<>|
Λίγο πιό κάτω αναφέρεται ξανά στίς εργασίες που βρίσκονται υπό την ευθύνη τής οικοδέσποινας: « Να υφαίνει καί να διδάσκει αυτά που γνωρίζει καλύτερα από τους άλλους καί να μάθει από την πλευρά τής όσα γνώριζε λιγότερο, να επιβλέπει αυτήν που ετοιμάζει το ψωμί, να βρίσκεται κοντά στην επιστάτρια για τη διανομή τώ αγαθών, να περιφέρεται και να επιβλέπει να είναι το κάθετί στη θέση του... »| { Στο ίδιο Χ 10 }.
Στόχος του Ελληνικού οίκου είναι ή οικονομική του ισχύς, ο πλούτος και πρός αυτόν τον στόχο εργάζονται και οι δυό σύζυγοι σκληρά. | Ο άνδρας εξασφαλίζοντας τα αγαθά και η γυναίκα συντηρώνας και διανέμοντας τα σωστά|Η παραγωγική και ή συντηρητική δύναμη σε πλήρη συνεργασία.
|><|<>|<>|
« Εγώ πιστεύω ότι η γυναίκα που είναι καλή σύντροφος για το σπίτι είναι εξίσου σημαντική για τον άνδρα για το καλό. Στην δραστηριότητα του συζύγου οφείλονται όλα τα αγαθά τού σπιτιού, ή γυναίκα όμως είναι εκείνη πού κανονίζει τα έξοδα. Άν αυτά διοικούνται σωστά το σπίτι ευημερεί, άν όχι το σπίτι φτωχαίνει »| { Ξενοφών, Οικονομικός ΙΙΙ 15 }.
|><|<>|<>|
Η οικοδέσποινα ενός μέσου αστικού σπιτιού είναι εξειδικευμένη σε μιά σειρά από εργασίες που απαιτούν δεξιοτεχνία καί ταυτόχρονα επιβλέπει την εργασία τών υπηρετών και τών μισθωμένων εργατών την ώρα που υφαίνει απο τον αργαλειό της, που γι'αυτό το λόγο βρίσκεται στο κέντρο του οίκου. Η κυρία λοιπόν του Αθηναϊκού οίκου, με σημερινούς όρους είναι ταυτοχρόνως μία εξειδικευμένη εργάτρια σε μία ποικιλία εργασιών καί επιπλέον Επιστάτρια » Διαχειρίστρια » Αποθηκάριος » Λογίστρια » Νοσοκόμα »+ Διευθύντρια Προσωπικού.
Φυσικά στα παραπάνω δέν αναφέρεται το κύριο μέλημα μιάς γυναίκας, που είναι να γεννά και νά ανατρέφει τους συνεχιστές τού οίκου, τους μελλοντικούς πολίτες, ένα έργο διόλου υποδεέστερο.
Καί ό Ισχόμαχος καταλήγει παραδεχόμενος μέ υπερηφάνεια στόν Σωκράτη: « Δεν κάθομαι καθόλου στο σπίτι μου, γιατί ή γυναίκα μου είναι πολύ ικανή νά διευθύνει { διοικείν } τα οικιακά ζητήματα »|
{ Ξενοφών, Οικονομικός VII 4 }.
|><|<>|<>|
H αρχαία κοινωνία είναι μία σκληρά εργαζόμενη κοινωνία, από την οποία απουσιάζουν οί ανέσεις καί η ταχύτητα της εποχής μας. Όλα είναι χειροποίητα. Μιά οικογένεια πρέπει να αγωνιστεί να επιζήσει γι'αυτό πρέπει να διαμοιράσει τίς ευθύνες και τίς αρμοδιότητες που ανήκουν σε κάθε μέλος της.
Γι'αυτό γράφει ο Αριστοτέλης: « Τα έργα ανδρών καί γυναικών καταμερίζονται ευθύς έξ αρχής καί διαφέρουν άπ'αλλήλων. Τοιουτοτρόπως επαρκούν ό ένας γιά τόν άλλον καί ο καθένας θέτει τίς ιδιότυπες υπηρεσίες του στην διάθεση τής συζυγικής κοινότητος. Γι'αυτό στήν φιλία αυτή συνδυάζεται όπως φαίνεται τό τερπνό με τό ωφέλιμο »|
{ Ηθικά Νικομάχεια 8, 14, 25-29 }.
|><|<>|<>|
Η γυναίκα επωμίζεται τίς εσωτερικές εργασίες καί ο άνδρας τίς εξωτερικές, ανταποκρινόμενοι στή φύση τους καί στόν γονιδιακό τους | Ρόλο |. Για να έχει άψογη απόδοση μιά συμφωνική ορχήστρα χρειάζεται όλα τα όργανα να παίξουν το δικό τους | μέρος |, το δικό τους | ρόλο |, με υπευθυνότητα καί πειθαρχία. Τα προβλήματα δημιουργούνται όταν κάποιος δέν γνωρίζει τον | ρόλο | πού καλείται να παίξει, ασφυκτιά μέσα σ'αυτόν ή παίζει τον | ρόλο | κάποιου άλλου. Η γυναίκα δεν βγαίνει συχνά από το σπίτι τής όχι γιατί δέν τής το επιτρέπει κάποιος νόμος απογόρευσης τής κυκλοφορίας, αλλά διότι δέν τής μένει ελεύθερος χρόνος.
Η διοίκηση του οίκου καί η ανατροφή τών νέων πολιτών είναι εργασίες μέ μεγάλες ευθύνες καί εξαιρετικά σοβαρές. Ωστόσο τα καθήκοντά της αυτά διακόπτονται συχνά γιά τις θρησκευτικές εορτές κατά τίς οποίες ή γυναίκα βγαίνει από το σπίτι της, συναντά τούς συμπολίτες της, άνδρεα καί γυναίκες, χαίρεται καί γελά. Δεν ζεί σε χαρέμι, ούτε φορά φερετζέ. Ορισμένες θρησκευτικές εορτές απαιτούν την απουσία της από το σπίτι, όπως τα Θεσμοφόρια που διαρκούν τρείς ημέρες. Λογικό είναι ή απουσία τόσων γυναικών από τα σπίτια τους να φέρνει τέτοια αναστάτωση στήν κοινωνία ώστε ή Βουλή παύει τίς εργασίες της.
Άς σημειωθεί πως τα Θεσμοφόρια είναι αμιγώς γυναικεία εορτή, στην οποία απαγορεύεται ή ανδρική παρουσία, όπως περιγράφει καί ο Αριστοφάνης στίς | Θεσμοφοριάζουσες |, καί για την τέλεση της ό σύζυγος κάθε γυναίκας είναι υποχρεωμένος να τής καταβάλει τα έξοδα. Η γυναίκα αποκλείεται από τους Ολυμπιακούς Αγώνες γιατί αυτοί δέν έχουν καμιά σχέση με το σημερινό καλοστημένο παιχνίδι αναμέτρησης ιλιγγιωδών συμφερόντων, αλλά είναι μία θρησκευτική εορτή αμιγώς ανδρική. Παρομοίως ό άνδρας αποκλείεται από όλες τίς εορτές γονιμότητος ανά την Ελλάδα, την τέλεση των οποίων επωμίζεται αποκλειστικά ή γυναίκα. Δεν καταπιέζει κανείς κανέναν, απλώς ασκεί τά καθήκοντα του. Για την Ελληνική σκέψη επίκεντρο τής κοινωνίας είναι το ζευγάρι. Δεν πρόκειται καθόλου για πατριαρχική κοινωνία. Ό άνδρας κυβερνά τήν πολιτεία, ή γυναίκα κυβερνά τον οίκο.
Ο ένας φροντίζει τόν άλλον για να ευημερούν καί οι δυό.
Ποιός μπορεί να πεί ποιό έργο είναι υποδεέστερο; Γιατί ή δημιουργία ενός δίκαιου νόμου είναι σημαντικότερο έργο από την δημιουργία ενός πολίτη; Κι άν τα έργα τής γυναίκας δέν γίνουν από αυτήν, από ποιόν θα γίνουν;
Όσοι υποστηρίζουν πώς η γυναίκα υποβαθμίζεται εκτελώντας το έργο γιά το οποίο ετάχθη, υποβαθμίζουν το ίδιο το γυναικείο έργο, που καί σημαντικό είναι καί κρίσιμης σημασίας για μιά ευημερούσα καί ψυχολογικά ισορροπημένη κοινωνία.