Αναστάσιος ο Δίκορος (491-518 μ.Χ)

Απάντηση
Άβαταρ μέλους
Dhmellhn
Επίτιμος
Επίτιμος
Δημοσιεύσεις: 4046
Εγγραφή: Τετ 18 Απρ 2007, 15:16
Φύλο: Άνδρας
Τοποθεσία: ΕΛ-ΛΑΣ
Έδωσε Likes: 27 φορές
Έλαβε Likes: 71 φορές

Αναστάσιος ο Δίκορος (491-518 μ.Χ)

Δημοσίευση από Dhmellhn » Τετ 03 Αύγ 2016, 14:50

Εικόναimage upload no ads

Αυτοκράτωρ Αναστάσιος Α' ο Δίκορος (491-518 μ.Χ)

Μετά το θάνατο του Ζήνωνος, η χήρα του Αριάδνη, διάλεξε ως σύζυγό της, τον ηλικιωμένο Αναστάσιο, που προερχόταν από το Δυρράχιο και που είχε στην αυλή την μάλλον κατώτερη θέση του σιλεντιάριου (silentiarious). Ο Αναστάσιος έγινε αυτοκράτορας μόνον αφού υποσχέθηκε εγγράφως στον Πατριάρχη, θερμό οπαδό της Συνόδου της Χαλκηδόνας, ότι δε θα κάνει εκκλησιαστικούς νεωτερισμούς.

Ο Αναστάσιος πρώτα απ’ όλα ασχολήθηκε με τους Ίσαυρους οι οποίοι είχαν αποκτήσει μεγάλη επιρροή στη διάρκεια της βασιλείας του Ζήνωνα. Η πλεονεκτική τους θέση ερέθιζε τον πληθυσμό της πρωτεύουσας και όταν, μετά το θάνατο του Ζήνωνα, αποκαλύφθηκε ότι συνωμοτούσαν κατά του νέου αυτοκράτορα, αυτός έδρασε αμέσως εναντίον τους. Τους έδιωξε από όλες τις υπεύθυνες θέσεις τους, δήμευσε τις περιουσίες τους και τους απομάκρυνε από την πρωτεύουσα. Τα μέτρα αυτά όμως οδήγησαν σ’ ένα μεγάλο και σκληρό αγώνα που τέλειωσε μόνο μετά από 6 χρόνια με την πλήρη υποδούλωση των Ισαύρων στην πατρίδα τους Ισαυρία, αφού πολλοί από αυτούς μεταφέρθηκαν στη Θράκη. Η αποτελεσματική αυτή τακτοποίηση του προβλήματος των Ισαύρων αποτελεί τη μεγαλύτερη υπηρεσία που πρόσφερε ο Αναστάσιος στο έθνος του.

Στο εξωτερικό. Εκτός από τον εξαντλητικό και άκαρπο πόλεμο με την Περσία, έχουμε τα γεγονότα του Δούναβη που υπήρξαν πολύ σημαντικά για τη μετέπειτα ιστορία. Μετά την αναχώρηση τω Οστρογότθων στην Ιταλία, άρχισαν στη διάρκεια της βασιλείας του Αναστάσιου τις λεηλασίες τους και τις επιδρομές τους οι Βούλγαροι, οι Γέτες και οι Σκύθες.

Οι Βούλγαροι που λεηλάτησαν κατά τον 5ο αιώνα τα σύνορα του Βυζαντίου ήταν λαός που προερχόταν από τους Ούννους. Για πρώτη φορά αναφέρονται στη Βαλκανική χερσόνησο κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ζήνωνα, μαζί με την κάθοδο των Οστρογότθων στα βόρεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.

Σχετικά με τα ονόματα Γέτες και Σκύθες παρατηρούμε ότι οι χρονικογράφοι αυτής της περιόδου δεν ήταν καλά πληροφορημένοι για την εθνογραφική σύνθεση των βορείων λαών και συνεπώς ότι τα ονόματα αυτά, όπως παρατηρούν οι ιστορικοί, έχουν σχέση και με μερικές σλαβικές φυλές.

Ο συγγραφέας του 7ου αιώνα Θεοφύλακτος, ταυτίζει τους Γέτες με τους Σλάβους. Στη διάρκεια λοιπόν της βασιλείας του Αναστασίου οι Σλάβοι, μαζί με τους Βούλγαρους, άρχισαν τις επιδρομές τους στα Βαλκάνια. Όπως αναφέρεται κάπου, το ιππικό τους λεηλάτησε τη Μακεδονία, τη Θεσσαλία και την Ήπειρο, φτάνοντας μέχρι τις Θερμοπύλες. Μερικοί επιστήμονες υποστηρίζουν τη θεωρία ότι οι Σλάβοι πάτησαν τη Βαλκανική χερσόνησο ακόμα νωρίτερα. Ο Ρώσος Drinov, π.χ., στηρίζοντας τις απόψεις του στις έρευνές του γύρω από τα γεωγραφικά και άλλα ονόματα της Βαλκανικής χερσονήσου, πιστεύει ότι οι Σλάβοι άρχισαν να εγκαθίστανται στα Βαλκάνια κατά τα τέλη του 2ου αιώνα μ.Χ.

Οι επιθέσεις των Βουλγάρων και των Σλάβων κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αναστάσιου δεν ήταν και τόσο σημαντικές γιατί οι βάρβαροι, αφού λεηλατούσαν το λαό του Βυζαντίου, γύριζαν πίσω στα μέρη τους. Παρ’ όλα αυτά όμως οι επιδρομές αυτές υπήρξαν οι πρόδρομοι των μεγάλων σλαβικών επιθέσεων που εκδηλώθηκαν στα Βαλκάνια, τον 6ο αιώνα επί Ιουστινιανού.
Με σκοπό να προφυλάξει την πρωτεύουσα από τους βαρβάρους του Βορρά, ο Αναστάσιος έκτισε στη Θράκη, 40 μίλια δυτικά της Κωνσταντινούπολης, το λεγόμενο «Μακρό τείχος», που άρχιζε από τη θάλασσα του Μαρμαρά και τέλειωνε στη Μαύρη Θάλασσα. Το τείχος αυτό όμως δεν εκπλήρωσε τον προορισμό του. Λόγω της γρήγορης κατασκευής και των ρηγμάτων που του έκαναν οι σεισμοί, δεν μπόρεσε να εμποδίσει τον εχθρό να πλησιάσει τα τείχη της πόλης. Ίχνη του τείχους σώζονται μέχρι σήμερα.

Στη Δυτική Ευρώπη, την εποχή του Αναστάσιου, έγιναν ακόμα σπουδαιότερες μεταβολές. Ο Θεοδώριχος έγινε βασιλιάς της Ιταλίας και μακριά στα ΒΔ, ο Κλόβης, πριν ακόμα γίνει αυτοκράτορας ο Αναστάσιος, ίδρυσε ένα ισχυρό Φράγκικο βασίλειο. Και τα δυο αυτά βασίλεια δημιουργήθηκαν σε περιοχές που θεωρητικά ανήκαν στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Φυσικά το απομακρυσμένο βασίλειο των Φράγκων δε μπορούσε με κανένα τρόπο να εξαρτάται από την Κωνσταντινούπολη, αν και για τους ντόπιους η δύναμη των νεο-ελθόντων είχε πραγματική αξία μόνο ύστερα από την επίσημη αναγνώρισή τους από το Βυζάντιο. Έτσι, αν και οι Γότθοι ανακήρυξαν τον Θεοδώριχο βασιλιά της Ιταλίας χωρίς να περιμένουν τις οδηγίες του Αναστάσιου, ο νέος βασιλιάς της Ιταλίας ζήτησε από τον αυτοκράτορα να του στείλει τα αυτοκρατορικά εμβλήματα τα οποία προηγουμένως είχαν επιστραφεί στο Ζήνωνα απ’ τον Οδόακρο. Ύστερα από πολλές διαπραγματεύσεις και την αποστολή πολλών αντιπροσωπειών στην Κωνσταντινούπολη, ο Αναστάσιος αναγνώρισε ως άρχοντα της Ιταλίας τον Θεοδώριχο, ο οποίος επίσημα πια πήρε τη θέση του αυτή. Το γεγονός ότι οι Γότθοι δέχονταν τη διδασκαλία του Αρείου, δεν επέτρεπε τη δημιουργία στενότερης φιλίας μεταξύ των Γότθων και των ντόπιων κατοίκων της Ιταλίας.

Στο βασιλιά των Φράγκων ο Αναστάσιος έστειλε ένα τιμητικό δίπλωμα με το οποίο τον ονόμαζε Ύπατο και που ο Κλέβης το δέχθηκε με ευγνωμοσύνη. Οι «Ρωμαίοι» της Γαλατίας θεωρούσαν τον αυτοκράτορα της Ανατολής ως φορέα της ανώτερης εξουσίας, ο οποίος είχε τη δυνατότητα να απονέμει όλα τα άλλα δικαιώματα. Το δίπλωμα που ο Αναστάσιος απένειμε στον Κλέβη, παρουσίασε στο λαό τη νομιμότητα της εξουσίας του, ενώ συγχρόνως τον έκανε ένα είδος αντιβασιλέα της Γαλατίας, η οποία, θεωρητικά παρέμενε τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Οι σχέσεις αυτές του αυτοκράτορα του Βυζαντίου με το βασίλειο των Γερμανών δείχνουν καθαρά ότι, κατά τα τέλη του 5ου και στις αρχές του 6ου αιώνα, η ιδέα της μιας αυτοκρατορίας παρέμενε ακόμα ισχυρή.

Παρά τις υποσχέσεις που έδωσε ο Αναστάσιος στον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης, υποστήριξε τους Μονοφυσίτες, με το μέρος των οποίων τάχθηκε αργότερα φανερά. Το γεγονός αυτό έγινε δεκτό με χαρά στην Αίγυπτο και στη Συρία, όπου ο Μονοφυσιτισμός είχε διαδοθεί πολύ. Στην πρωτεύουσα όμως οι συμπάθειες του αυτοκράτορα προς τους Μονοφυσίτες δημιούργησαν μεγάλες περιπλοκές και όταν ο Αναστάσιος, ακολουθώντας το παράδειγμα της Αντιόχειας, διέταξε να ψέλνεται το «τρισάγιο» με την προσθήκη της «θεοπασχιτικής» φράσης (δηλαδή ο Χριστός επί του σταυρού έπαθε ως Θεός) «ο σταυρωθείς δι’ ημάς», ξέσπασαν στην Κωνσταντινούπολη μεγάλες ταραχές που σχεδόν έφτασαν στο σημείο να εκθρονίσουν τον αυτοκράτορα.

Η θρησκευτική τακτική του Αναστάσιου είχε σαν αποτέλεσμα την επανάσταση του Βιταλιανού στη Θράκη. Επικεφαλής ενός μεγάλου στρατού, που τον αποτελούσαν Ούννοι, Βούλγαροι και ίσως Σλάβοι και με τη βοήθεια ενός μεγάλου στόλου, ο Βιταλιανός βάδισε εναντίον της πρωτεύουσας, με τον πολιτικό σκοπό - τον οποίο έκρυβε κατάλληλα πίσω από θρησκευτικές δήθεν επιδιώξεις - να εκθρονίσει τον αυτοκράτορα. Ύστερα από ένα μεγάλο και εντατικό αγώνα η επανάσταση τελικά κατεστάλη, αν και η σημασία της, από ιστορική πλευρά, δεν υπήρξε μικρή. «Φέρνοντας τρεις φορές τα ετερογενή του στρατεύματα κοντά στην Κωνσταντινούπολη και αποσπώντας αρκετά χρήματα από την κυβέρνηση, ο Βιταλιανός», όπως λέει ο Θ. Ουσπένσκυ, «έδειξε στους βάρβαρους την αδυναμία της αυτοκρατορίας και τα πλούτη της Κωνσταντινούπολης, ενώ συγχρόνως τους δίδαξε πώς να επιχειρούν συνδυασμένες επιδρομές, από την ξηρά και τη θάλασσα».

Η εσωτερική πολιτική του Αναστάσιου, η οποία δεν έχει ακόμα αρκετά μελετηθεί και αξιοποιηθεί από την ιστορία, φέρει τα χαρακτηριστικά μιας εντατικής δράσης που είχε αξιόλογα αποτελέσματα, από οικονομική άποψη.
Μια από τις πιο σπουδαίες οικονομικές μεταρρυθμίσεις υπήρξε η κατάργηση του μισητού χρυσάργυρου, που πληρωνόταν ως φόρος με χρυσό ή άργυρο (λατινικά: lustralis collation ή μερικές φορές: lustralis auri argentive collatio). Ο φόρος αυτός, από τις αρχές του 4ου αιώνα, ήταν υποχρεωτικός για όλα τα επαγγέλματα: ακόμα και για τους υπηρέτες, τους ζητιάνους και τις πόρνες. Τον εισέπρατταν ακόμα και για τα εργαλεία και τα ζώα των αγροτών, με αποτέλεσμα να υποφέρουν οι φτωχοί πολύ από το χρυσάργυρο. Επίσημα το φόρο αυτό τον εισέπρατταν μόνο μια φορά κάθε 5 χρόνια, αλλά στην πραγματικότητα η ημερομηνία είσπραξής του καθοριζόταν από την κυβέρνηση απροσδόκητα με αποτέλεσμα ο λαός να οδηγείται στην απελπισία. Παρά τα τεράστια εισοδήματα που είχε το κράτος από αυτήν τη φορολογία, ο Αναστάσιος την κατάργησε οριστικά, αφού έκαψε δημόσια κάθε σχετική με αυτήν διαταγή.

Ο λαός γιόρτασε, με μεγάλη χαρά, την κατάργηση του φόρου και, όπως αναφέρει ένας ιστορικός του 6ου αιώνα, για να περιγράψει κανείς αυτήν τη χειρονομία του αυτοκράτορα «χρειάζεται την ευγλωττία του Θουκυδίδη ή κάτι ανώτερο ακόμα». Μια συριακή πηγή του 6ου αιώνα περιγράφει τη χαρά με την οποία δέχθηκε ο λαός της Έδεσσας το διάταγμα κατάργησης του φόρου ως εξής:
«Όλη η πόλη χάρηκε και όλοι, μικροί και μεγάλοι, φόρεσαν λευκά φορέματα, πήραν αναμμένα κεριά και λιβανιστήρια γεμάτα λιβάνι και βάδισαν, ψέλνοντας και ευχαριστώντας το Θεό και τον αυτοκράτορα, προς την Εκκλησία του Αγίου Σεργίου και του Αγίου Συμεών, όπου και λειτούργησαν. Μετά γύρισαν στην πόλη όπου γλέντησαν εύθυμα και ευτυχισμένα μια ολόκληρη εβδομάδα και αποφάσισαν να γιορτάζουν το γεγονός αυτό κάθε χρόνο. Όλοι γιόρταζαν και διασκέδαζαν κάνοντας μπάνιο ή πανηγυρίζοντας στην αυλή της μεγάλης εκκλησίας και στα προάστια της πόλης».
Το ποσόν που απέδιδε στην Έδεσσα το χρυσάργυρο ήταν 140 λίτρες χρυσού, κάθε 4 χρόνια. Η κατάργηση αυτού του φόρου ικανοποίησε ιδιαίτερα την Εκκλησία, γιατί οι πόρνες πληρώνοντας το φόρο αυτό, έπαιρναν κάποια νομιμότητα.

Φυσικά η κατάργηση του χρυσάργυρου στέρησε το θησαυροφυλάκιο από ένα σεβαστό εισόδημα, αλλά η απώλεια αυτή γρήγορα αντικαταστάθηκε με την καθιέρωση νέου φόρου: της «χρυσοτέλειας», που ήταν ένας φόρος «εις χρυσό». Ο φόρος αυτός επιβλήθηκε κυρίως για την ενίσχυση του στρατού και βάρυνε, όπως και η προηγούμενη φορολογία, τους φτωχούς. Ολόκληρη η οικονομική μεταρρύθμιση είχε ως αποτέλεσμα μια πιο ομαλή κατανομή των φορολογικών βαρών και όχι μια πραγματική ελάττωσή τους.

Ίσως η πιο σπουδαία οικονομική μεταρρύθμιση του Αναστάσιου υπήρξε η αλλαγή, με βάση την καθοδήγηση του Σύριου έμπιστου συμβούλου του Μαρίνου, του τρόπου με τον οποίον γινόταν η είσπραξη των φόρων, η οποία ανατέθηκε στους «βίνδικες». Αν και το νέο σύστημα είσπραξης των φόρων αύξησε αρκετά τα εισοδήματα του Κράτους, τροποποιήθηκε αργότερα. Στη διάρκεια της βασιλείας του Αναστάσιου το πρόβλημα των στείρων εδαφών φαίνεται ότι παρουσιάστηκε πιο έντονο από κάθε άλλη φορά. Το βάρος των πρόσθετων φόρων έπεσε σε πρόσωπα ανίκανα να πληρώσουν καθώς και σε μη παραγωγικά μέρη με αποτέλεσμα να πληρώνουν στην κυβέρνηση όλους τους φόρους οι ιδιοκτήτες των παραγωγικών εδαφών. Η πρόσθετη αυτή εισφορά που ονομαζόταν (στα ελληνικά) «επιβολή», είναι μια παλιά συνήθεια την οποία βρίσκουμε στην Αίγυπτο των Πτολεμαίων, που καθιερώθηκε, πιο συγκεκριμένα, από τον Ιουστινιανό.

Ο Αναστάσιος όρισε επίσης ότι ένας ελεύθερος αγρότης που θα ζούσε στο ίδιο μέρος 30 χρόνια, θα γινόταν άποικος (colonus) δίχως να χάνει την προσωπική του ελευθερία και το δικαίωμα της ιδιοκτησίας.

Η εποχή του Αναστάσιου είναι επίσης χαρακτηριστική για τις νομισματικές μεταβολές που έγιναν τότε. Το 498 καθιερώθηκε το μεγάλο ορειχάλκινο follis με όλες τις μικρότερες υποδιαιρέσεις. Το νέο νόμισμα έγινε δεκτό, κυρίως από τους φτωχούς, με ευχαρίστηση γιατί το χάλκινο νόμισμα που χρησιμοποιούσαν μέχρι τότε είχε αρχίσει να σπανίζει, ενώ συγχρόνως ήταν κακής ποιότητας. Τα νέα νομίσματα κόπηκαν στα τρία νομισματοκοπεία που λειτουργούσαν επί Αναστάσιου, στην Κωνσταντινούπολη, στη Νικομήδεια και στην Αντιόχεια. Το νόμισμα του Αναστάσιου έμεινε ως πρότυπο αυτοκρατορικού νομίσματος μέχρι τα 50 τελευταία χρόνια του 7ου αιώνα.

Στις ανθρωπιστικές του μεταρρυθμίσεις ο Αναστάσιος πρόσθεσε ένα διάταγμα που απαγόρευε τις μονομαχίες ανθρώπων και θηρίων στον Ιππόδρομο.

Αν και ο Αναστάσιος συχνά ελάττωνε τους φόρους πολλών επαρχιών και πόλεων, μάλιστα εκείνων των μερών που πλήγηκαν από τον περσικό πόλεμο και αν και πραγματοποίησε ένα οικονομικό πρόγραμμα, που συμπεριλάμβανε το «Μακρό Τείχος», υδραγωγεία, το Φάρο της Αλεξάνδρειας και άλλα έργα, η κυβέρνηση, προς το τέλος της βασιλείας του Αναστάσιου, είχε ένα μεγάλο απόθεμα το οποίο ο ιστορικός Προκόπιος υπολογίζει - ίσως με κάποια υπερβολή - σε 320.000 λίτρες χρυσού. Η οικονομική τακτική του Αναστάσιου υπήρξε πολύ σημαντική για την πρέπουσα δράση του δεύτερου διαδόχου του, Ιουστινιανού. Η εποχή του Αναστάσιου υπήρξε μια θαυμάσια εισαγωγή στην εποχή του Ιουστινιανού.
Δεν έχουμε αιώνιους συμμάχους ούτε διηνεκείς εχθρούς. Τα συμφέροντά μας είναι αιώνια και διηνεκή. Αυτά έχουμε καθήκον να τα προασπίσουμε. (ΛΟΡΔΟΣ ΠΑΛΜΕΡΣΤΟΝ)
Απάντηση

Επιστροφή στο “Βυζαντινή Ιστορία”